Sejarahé Wayang

Sahabat-sahabat Jawa….pada edisi kali ini berbeda dengan edisi sebelumnya, karena pada edisi ini redaksi membahas tentang topik Wayang dengan bahasa Jawa. Dengan harapan agar generasi muda Hindu Jawa tidak melupakan Bahasa Jawa walaupun di Tanah Betawi.

             Para ahli durung ana kang bisa mesteake kapan wayang wiwit ana ing Indonesia. Nanging yen ndeleng prasasti lan tinggalan jaman ke pungkur, wayang kira-kira wis ana sadurunge agama Hindu mlebu. Nalika kuwi lakon wayang durung nganggo crita-crita kang dijupuk seka India. Pagelaran iki dienggo srana nyembah         marang roh leluhur. Sawetara anggitan sastra  jaman Mataram anyar akeh kang nulis perkara sejarah wayang. Nanging, para ahli sejarah ora sarujuk marang apa kang tinulis ing kono amarga ora cocok marang cathetan lan tinggalan sejarah kang wis ana.

Prasasti paling kuno ana ing abad IV Masehi. Prasasti ngemot ukara mawayang kanggo pagelaran pahargyan sima utawa bumi perdhikan. Katrangan kang luwih trewaca ing prasasti Balitung, udakara 907 Masehi. Ing kono tinulis si galigi mawayang bwat Hyang macarita bimma ya kumara. Artine kira-kira:     Si Galigi ndhalang kanggo Hyang kanti lakon Bimma Sang  Kumara."

Agama Hindu kang mlebu ing Nusa   ntara gawe crita wayang beda karo asline. Crita Ramayana lan Mahabharata wiwit dienggo kanggo dakwah agama. Ing panguwasaning Dharmawangsa Teguh (991-1016), akeh crita seka India kang mlebu lan digawe gagrag jawane. Wayang wiwit nyebar ing ngendi-ngendi nalika Majapahit nguwasani Nusantara. Crita-crita kang asline seka India iku pung kasane wis geseh karo maune. Para pujangga Jawa gawe crita dhewe kanggo mepaki apa kang wis ana. Ing Pedhalangan, crita-crita iki sinebut lakon carangan.

Jaman Islam mlebu, Walisanga uga nganggo wayang ing panyebarane. Ing jaman iki wiwit ana Wayang Menak. Gagrag-gagrag tambah akeh ngepasi Mataram anyar. Walanda kang               digdaya gawe kraton Surakarta ngracik akeh crita wayang kanggo nglelipur ati. Indonesia merdhika uga nyumbang gagrag wayang kang maneka warna. maneka warna wayang mau ana kang tetep digelar ana kang mung urip ing jamane dhewe. Wayang kang paling akeh dienggo yaiku wayang kulit purwa.

Sebutan Wayang

Yen dijupuk seka ukarane, wayang kuwi seka wewayangan, amarga pagelarane ana ing wayah wengi lan nganggo lampu. Nanging            katrangan iki wis ora bisa diugemi maneh. Wayang dadi ora mligi boneka kang ana wewayangane. Wayang golek kang digawe seka kayu ora ngandhelake wewayangan. Ukara wayang wis dadi pagelaran boneka kang digelar dening dhalang. Umume, sebutan wayang tinuju marang wayang kulit purwa. Wayang iki digawe seka tatahan kulit kewan kanti lakon seka Mahabharata lan                        Ramayana.

Maneka Warna Wayang

Wayang ing tanah Jawa

· Wayang Beber.

· Wayang Kulit.

· Wayang Klithik

· Wayang Golek

· Wayang Gedhog

· Wayang Menak

· Wayang Kancil

· Wayang Wahyu

· Wayang Pancasila

· Wayang Sejati

· Wayang Jemblung

· Wayang Wong

· Wayang Sandosa

· Wayang Ukur

· Wayang Jawa

· Wayang Topeng

· Wayang Potehi

· Wayang Revolusi

Wayang ing tlatah liya

· Wayang Betawi

· Wayang Sundha

· Wayang Palembang

· Wayang Banjar

· Wayang Bali

· Wayang Sasak

Lakon Wayang

· Wayang Purwa

· Crita Menak

· Crita Panji

· Babad Tanah Jawa

Gagrag ing Tanah Jawa

Pagelaran wayang kang sumrambah ing tanah Jawa agawe variasi kang maneka warna. Variasi utawa jenis iku kang asring sinebut gagrag. Gagrag wayang ing tanah Jawa antara liya:

· Wayang Kulit Gagrag Ngayogjakarta

· Wayang Kulit Gagrag Surakarta

· Wayang Kulit Gagrag Banyumasan

· Wayang Kulit Gagrag Cirebon

· Wayang Kulit Gagrag Jawa Wetan

· Wayang Kulit Gagrag Madura

Posted in: Buletin Majapahid